QUY HOẠCH CẢNH QUAN & SỰ SỐNG CÒN CỦA ĐÔ THỊ KTS cảnh quan Trần Thanh Vân E-mail: van.oikos@gmail.com 1 - Quy hoạch cảnh quan và quy hoạch đô thị . Đô thị cổ xưa . Con người ta vốn sinh ra giưã thiên nhiên và sống gắn bó vơí thiên nhiên , đó là cái nôi quan trọng để con người tồn tại và phát triển . Cây côí hấp thụ CO2 và sản sinh O2 để ta thở , nước sạch để ta uống , gió mát giúp ta phục hôì sức khoẻ để sống và làm việc tốt hơn … thiếu ăn , người ta có thể nhịn đói đôi ba ngày , thiếu mặc , người ta có thể quấn tạm bao tải hay lá cây để che thân , nhưng không khí để thở và nước để uống sản sinh ra từ cây xanh và sông suối thì không thể thiếu . Tuy vậy , những làng xóm và những đô thị thơì xưa , mở mắt ra đã thấy vườn cây hoa lá , mật độ dân cư lúc đó lại rất thấp nên không ai nhận thấy sự quý giá của mảng xanh thiên nhiên bên cạnh nơi ở của mình . Những vườn hoa công viên nôỉ tiếng mà ngày nay người ta đã xếp vào hàng di sản thế giơí , như Vườn treo Babilon có từ 3000 năm trước . Di Hoà Viên đã hình thành cách đây 800 năm , tổng diện tích 290 ha trong đó có 220 ha là hồ . Phong cảnh nôỉ tiếng là Vạn Thọ Sơn và Hồ Côn Minh . Bà Từ Hy Thái hậu đã biến thành nơi đây cung điện riêng lúc cuôí đời Di Hoà viên Những Vườn Anh có thảm cỏ và rừng cây rộng mênh mông giành riêng cho các công tử tiểu thư quý tộc cưỡi ngưạ rong chơi Các Vườn Nhật là các khu thiên nhiên hùng vĩ được thu nhỏ , phục vụ cho các Lễ hôị trà đạo hoặc nơi thoát tục của các Thiền sư Vườn Nhật, cây có màu và đá Tất cả những cái đó là những tác phẩm nghệ thuật ngày nay được đánh giá rất cao , nhưng đó cũng chỉ là những đồ xa xỉ phục vụ cho vua chuá và người giầu thưởng thức mà thôi . Tuy vậy , ngày nay người ta rất trân trọng nhắc tơí và giữ gìn các di sản này như những bảo vật về văn hoá và lịch sử . Ví dụ thành phố Potsdam cạnh Thủ đô Berlin gần 1000 năm tuổi , từng là nơi nghỉ ngơi mùa hè của các Hoàng đế Vương quốc Phổ , đã được UNESCO đưa vào danh sách di sản thế giới và là một đại công viên mà nguyên tắc đề ra là trong đó chỉ được tồn tại những lâu đài của vua chúa khi xưa . Từ thế kỷ thứ 19 , thành phố này đã là một trung tâm nghiên cưú khoa học . Trong thời gian nước Đức bị chia cắt , thành phố Potsdam do nước CHDC Đức quản lý . Tại khu Sanssouci rộng gần 300 ha ở cạnh lâu đài Sanssouci , chính quyền CHDC Đức chỉ xây thêm một toà nhà mơí để phục vụ cho mục đích nghiên cưú khoa học lúc đó , nhưng sau khi hợp nhất nước Đức , công trình trên bị đập đi , để bảo tồn nguyên trạng giá trị văn hoá lịch sử của Vương quốc Phổ . Một dân tộc có ý thức thực dụng như người Đức , nhưng người ta không vì tiết kiệm mà quên đi lơị ích dài của cả dân tộc . Potsdam nhìn từ trên cao Đô thị hiện đại Chỉ từ khi có thành phố hiện đại , do công nghiệp phát triển , do giao thông gây khói buị và thải ra nhiều chất độc haị , không khí bị ô nhiễm trầm trọng và mật độ dân cư tập trung cao , nhịp sống căng thẳng … nên nhu cầu tiếp cận với thiên nhiên mới trở thành nhu cầu sống còn của cả xã hôị . Thành phố hiện đại nào cũng rất coi trọng hệ thống vườn hoa công viên . Ngoài những thiết bị công nghệ để lọc bỏ các khí thải như CO , CO2 , SO2 … thì các vườn cây rộng lớn là cái máy lọc quan trọng nhất để con người tránh được sức ép của đô thị và ô nhiễm môi trường . Bởi vậy tỷ lệ “ĐẤT XANH ” trong phân bố sử dụng đất đô thị , gồm vườn hoa , công viên , các giải cây cách ly … là thước đo chất lượng sống trong một đô thị hiện đại , họ coi đó là niềm tự hào của đất nước họ . Đô thị hiện đạị nào cũng đưa ra chỉ tiêu diện tích cây xanh trên đầu người . Khi mơí quy hoạch , đô thị nào cũng đạt được chỉ tiêu diện tích đất cây xanh rất cao ( 20-25m2/người ) Chỉ tiêu ĐẤT XANH này bao gồm hệ thống vừơn hoa công viên , các vườn cây chuyên dụng ( vườn hoa bệnh viện , trường học , các cơ sở nghiên cưú khoa học và các giải cây cách ly , chống ồn , chống buị …) và các công viên lớn giành cho hoạt động thể thao và công nghiệp kinh doanh giải trí như Disneyland chẳng hạn . Tôi muốn lưu ý moị người về loại hình công nghiệp giải trí cao cấp này vì mức đầu tư tốn kém , kỹ thuật phức tạp và vấn đề lơị nhuận kinh doanh của nó . Nước Mỹ hiện đại có Lạc viên Florida rộng 11.300 ha ở phía nam thành phố Los Angeles , trong đó có Disneyland , khai trương từ ngày 1/10/1971 , đến năm 1989 đã tiếp đón người khách thứ 300 triệu , đó là một khu thiên nhiên đặc biệt ngoài tiêu chuẩn thông thừơng mà Disneyland chỉ là một phần nôị dung . Disneyland không chỉ đầu tư tốn kém , mà còn phụ thuộc vào vấn đề thị trường trong khu vực . Năm 2005 Hong Kong khai trương một Disneylan nhỏ nhất thế giơí trên 100 ha , lúc đầu thi tưởng thu hút được khách , nhưng mơí hơn 4 năm mà khu kinh doanh này đang chết dần . Ngược lại thành phố Thượng Hải có dự kiến xây Disneyland từ 10 năm trước , nhưng bây giờ mơí sắp thành hiện thực .Ngày 19/1/2009 vưà qua , thị trưởng thành phố Thượng Hả đã quyết định cùng công ty Walt Disney Mỹ đầu tư ở khu Đông Thượng Haỉ một Disneyland , vơí nguồn kinh phí trên 3,59 tỷ USD , trong đó Walt Disney sẽ đầu tư 47% vốn và Thượng Hải 57% vốn , hiện dự án đang chờ sự phê chuẩn của Chính phủ… Điểm qua đất xanh công viên trên thế giới hiện đại Điển hình về thành phố có hệ thống đất xanh tốt nhất , phải kể đến Đảo quốc Singapore nhỏ bé vơí tổng diện tích 692 ,7 Km2 ( đảo chính ) dân số gần 5 triệu , mật độ dân vào hàng cao nhất thế giới ( 6430 người/Km2 ) nhưng họ có tới 70 công viên đô thị , khu không gian mở và khu tái tạo thiên nhiên . Singapore có công viên nôỉ tiếng nhất là Garden by the Bay rộng 94ha , đến Marina park rộng 30 ha , East Coast park rộng 186ha , Pasir Ris park rộng 70 ha và West Coast Park rộng 50 ha … Singapore hiện tại được đã được thế giơí xếp vào loại “ Thành phố vườn ” tiêu biểu , nhưng họ chưa hài lòng ở mức đó . Singapore hôm nay chưa giải quyết được 2 vấn nạn là chưa giải quyết tốt v/đ rác thải và người ta vẫn dùng máy điều hoà nhiệt độ , để xả khí nóng ra môi trường . Trong diễn đàn kiến trúc đương đại được tổ chức thơì gian vưà qua , Singapore tuyên bố đến năm 2014 họ sẽ trở thành “Thành phố xanh ” đầu tiên trên thế giơí ( tôi sẽ quay lại khái niệm này ở phần dưới ) Thành phố Tokyo Nhật bản có 19 công viên và vườn hoa nổi tiếng . Người Nhật yêu hoa và tôn sùng các loài hoa , họ coi như đó là khu rừng thiêng , Koshikikawa Botanical Garden ( vườn thực vật ) có từ năm 1877 , rộng 16 ha , là nơi thu thập kỳ hoa , dị thảo và Bosai của cả thế giới . Công viên Yoyogi Koen rộng 54ha , có 15000 loài cây và nhiều loài hoa . Công viên Ueno Onshi Loen rộng 54ha có 8650 cây cao và hoa quý . Tuy vậy , thành phố hiện đại rộng 2187Km2 vơí số dân trên 12 triệu người này cũng đang có những điều bất cập , họ đang phấn đấu tơí năm 2050 sẽ hoàn thành ý tưởng kỳ diệu của Tokyo với Thành phố rừng ( Forest City ) ở phía Tây Bắc để giải toả độ chật chôị đến ngạt thở ở khu sầm uất phiá Đông . Hiện nayTokyo đang gấp rút làm nhiều việc để có sản phẩm trình làng trong Hôị thảo Kiến trúc sư quốc tế ( UIA ) tại Tokyo , dự kiến sẽ tổ chức từ 25/9 đến 1/10/2011 QH Tokyo London thủ đô nước Anh có Hyde Park rộng 124 ha nằm trong lòng thủ đô , có 4000 cây cổ thụ , có đường rộng để cưỡi ngưạ , có hồ rộng để bơi thuyền . Hyde Park là công viên Hoàng gia đầu tiên được mở cửa cho người dân vào nghỉ ngơi và tổ chức những sự kiện trọng đại như diễn đàn tranh luận những vấn đề lớn của xã hôị , hoặc Nữ Hoàng hay Thủ tướng trả lời chất vấn của công dân . Công viên được KTS Decimus Burton thiết kế từ năm 1825 , nhưng qua gần 200 năm , cây xanh và thảm cỏ được coi trọng và giữ nguyên cho đến nay . Hydepark coi trọng bãi cỏ, rừng cây và đường đi bộ. Sudney Úc : Có diện tích công viên Sedney lớn gấp 3 lần trung tâm thành phố . Sedney có 19 công viên lớn nhỏ , có Hyde park mô phỏng theo Hyde park của London rộng 100 ha , có công viên lớn hơn rộng 200 ha , có Featherdale Wildlife park vơí nhiều thảm cỏ , rừng cây , lôí đi bộ , đua xe đạp , đầm lầy , nơi di trú của các loài chim . Đặc biệt Sedney có vịnh biển nôỉ tiếng vơí quần thể Nhà hát Opera không khác gì một đại công viên , cảnh quan gần như tận dụng cảnh quan thiên nhiên , nhưng tại vẫn có những vách nuí đá được khoan lỗ rôì đổ đất vào để trồng cây . Vịnh biển cũng là công viên. Thành phố Paris có 40 vườn hoa và công viên , một thành phố nôỉ tiếng là cổ kính mà lại rất hiện đại . Điển hình nhất là Vườn hoa Luxembourg , kề cận Cung điệnLuxembourg , vườn hoa rộng 22,5 ha , một vườn hoa cung đình , một baỏ tàng nghệ thuật ngưài trời , mọi thứ được trau chuốt bơỉ bàn tay con người . Ngoài ra , Pariscũng nôỉ tiếng thế giơí bơỉ rừng Boulogne rộng hơn 8 Km2 lại là một khu bảo tồn sinh thái đầy hấp dẫn . Theo Nhà nghiên cưú Quy hoạch cảnh quan hàng đầu nước Mỹ Fredrick Law Olmsted , thì Quy hoạch cảnh quan là bước đi đầu tiên và là bước quan trọng nhất của một Quy hoạch đô thị . Dưạ vào địa hình thiên nhiên của vùng đất như rừng cây , hồ nước , sông ngòi và địa chất , thổ nhưỡng , thuỷ văn … quy hoạch cảnh quan cho chúng ta một bức tranh sơ bộ về hình hài thành phố và các chỉ dẫn nghiêm ngặt của quy luật tự nhiên , buộc chúng ta phải tuyệt đôí tôn trọng . Olmsted lập sơ đồ quy hoạch cảnh quan vùng Boston giúp cho thành phố Boston , thành phố cổ xưa nhất ở Bờ Đông nước Mỹ , hình thành từ năm 1629 , cho đến nay Boston đang là một trung tâm kinh tế giàu có và là cái nôi khoa học giáo dục lớn nhất nước Mỹ vơí 70 trường đại học và cao đẳng , về quản ly , kinh tế , y tế và công nghệ cao … Boston đạt được đẳng cấp đó , có lẽ một phần nhờ vẻ đẹp mê hồn và phong cách thành phố , mang không khí sâu lắng có tính triết lý kinh điển của các công trình kiến trúc cổ Châu Âu và các công viên , rừng cây , đường phố rực rỡ sắc mầu của hoa lá . Quy hoạch cảnh quan Boston Olmsted đã áp dụng lý thuyết của mình vào thực tế ở Công viên trung tâm - Central ParkNew York rộng trên 341 ha , là thế giới cây cỏ hoàn toàn tự nhiên , giúp cho người dân đến đây giảm được sức ép của đô thị từ khu nhà chọc trời trên đảo Manhattan . Nơi cửa biển có nhiều thuyền buôn lui tơí , thì tượng Thần Tự do , món quà đến từ nước Pháp năm 1886 , cao 98m77 tính từ móng , thể hiện sức mạnh và uy lực của con người . Còn công viên trung tâm vơí rừng cây và thảm cỏ rộng lớn lại giúp con người được trở về vơí côị nguồn là thiên nhiên . Người dân New York và chính quyền thành phố trân trọng mảng xanh thiên nhiên quý giá đó suốt 150 trôi qua , công viên rộng lớn này vẫn được gìn giữ sạch sẽ , yên tĩnh và là nơi giành cho tất cả moị người . Trong lòng Central Park là rừng cây yên tĩnh Môĩ năm Central park New York thu hút tới 25 triệu lượt người đến nghỉ ngơi và dạo chơi , giưã thành phố sôi động nhưng vẫn có bãi cỏ rộng mênh mông và yên tĩnh để người dân đến tắm nắng . Cùng vơí Hyde park London , Central park New York là một trong hai công viên được chăm chút và coi là sạch nhất hành tinh . Có lẽ noí về độ hiện đại và giầu có thì không nơi đâu hơn New York và London , nhưng người ta không bao giờ có đề xuất phá đi hoặc cắt một góc công viên để xây bất cứ một công trình kinh doanh nào . Nhân đây tôi muốn noí tới một khái niệm rất quan trọng mà trong cuộc tranh luận hai năm trước nhiều người chưa vỡ lẽ : Rằng Công viên công cộng ở các thành phố kể trên đều rất sạch sẽ , hoa cỏ xanh tươi , càng nhiều loại cây quý và nhiều hoa thơm càng tốt . Còn công trình Kiến trúc trong đó? Chỉ là ghế đá , là mái che mưa nắng , là nhà vệ sinh , thùng rác , là bể nước , voì phun , tượng đài , đu quay cầu trượt cho thiếu nhi , lác đác có thể bố trí quầy bán báo , quầy bán giải khát điểm tâm … gọi là “ Malưi form ” ( kiến trúc nhỏ ) trong sách Nga .Tổng số diện tích sân bãi vui chơi và các kiosk , mái che , chòi nghỉ đó … chỉ chiếm từ 5 đến 10% diện tích đất công viên . Đây là tiêu chuẩn quốc tế chỉ các công trình phúc lợi xã hôị trong công viên . Nhà nước nào cũng có quỹ phúc lơị xã hôị trích tiền thu thuế của người dân . Các nước phát triển có rất nhiều nguồn vốn của nhiều thành phân kinh tế khác nhau , nhưng người ta không lẫn lộn giưã phúc lơị xã hôị và công trình kinh doanh . Bơỉ vậy khi vào công viên thì mọi người đều bình đẳng như nhau . Nếu có thu tiền ( tiền uống nước , phí vệ sinh … là để phục vụ quản lý tốt hơn , không phải để kinh doanh ) . 2 - Vấn đề tại Hà Nội Quá khứ ? Quy hoạch cảnh quan & Cấu trúc phong thuỷ Thăng Long . Thành phố Hà Nôị do người Pháp quy hoạch và xây dựng cuôí thế kỷ thứ 19 và đầu thế kỷ thứ 20 , có một Quy hoạch cảnh quan dưạ vào Cấu trúc phong thuỷ Thăng Long đã tồn tại từ thế kỷ thứ 11 . Năm 1010 , khi Vua Lý Thái Tổ dơì Đô từ Hoa Lư về đây , cả nước Đại Việt mơí có hơn 6 triệu dân , thành Đại La nhỏ bé có từ thơí Cao Biền hoàn toàn đủ diện tích và quy mô của một kinh thành thơì bấy giờ . Khu Hoàng thành cho Triều đình làm việc và Nhà vua ở chỉ rông chừng 4 Km2 và khu kinh thành đã được nhà vua miêu tả trong bản Thiên đô chiếu : “ … Ở giưã khu vực trời đất , được thế Rồng cuộn Hổ ngồi , chính giưã Nam - Bắc - Đông - Tây , tiện nghi nuí sông sau trước . Vùng này mặt đất rộng mà bằng phẳng , thế đất cao mà sáng sủa … ” Đây là tài liệu quan trọng có tính kinh điển về cấu trúc phong thuỷ và cũng là một chỉ dẫn quan trọng trong Quy hoạch cảnh quan mà đến hôm nay vẫn còn nguyên giá trị . Vào lúc đó , sông Hồng còn nối liền vơí Hồ Tây và các ao hồ lớn nhỏ xung quanh , nhà vua cho xây đê Cơ Xá để bảo vệ riêng kinh thành ( tức vùng Đại La cũ ) . Đến mùa mưa , nước sông Hồng tràn lên khắp xung quanh , mang theo phù sa bôì đắp , nên ruộng đồng quanh kinh thành rất mầu mỡ , tốt tươi . Khi người Pháp xây dựng thành phố Hà Nôị đầu thế kỷ thứ 20 , hệ thống đê sông Hồng dài 1600 Km ở Đồng bằng Bắc Bộ đã hoàn thành . Lúc này thành phố đã cách ly hẳn vơí con sông , nhưng trục không gian cảnh quan từ Ba Vì về Hồ Tây vẫn hoàn toàn được tôn trọng . Một “ không gian xanh ” cực lớn như một đại công viên dài 40 km , mang không khí trong lành từ nuí cao về trung tâm thành phố , đó là các thôn làng qua các huyện Quốc Oai , Hoài Đức , Từ Liêm , rôì đến các làng nôị thành ở sát bên Phủ Toàn quyền Đông Dương như Láng Thượng , Láng Hạ , Láng Trung , rôì Liễu Giai , Vạn Phúc , Đại Yên , cuôí cùng đến Ngọc Hà , ra Bách Thảo , đến Hồ Tây và sông Hồng . Như vậy , trục không gian này hoàn toàn tuân thủ trục phong thuỷ . Vùng trũng nhất của trục này là vùng đồng ruộng ao hồ qua các huyện Thạch Thất , Hoài Đức và Từ Liêm . Xưa kia nước sông Hồng tràn vào nơi đây , ngày nay vào mùa mưa , nước sông Hồng mặc sức dâng cao , hệ thống thoát nước tự nhiên ở trong đê vẫn tự điều hoà và các con sông Nhuệ , sông Đáy , sông Tô Lịch , sông Kim Ngưu , sông Sét … là những cống nôỉ thu nước mưa , khiến cho thành phố không bao giờ bị ngập nhiều ngày . PHONG LÀ GIÓ , THUỶ LÀ NƯỚC , trong phạm vi bài tham luận này tôi không muốn noí đến khái niệm phong thuỷ vi mô , đó là những tiểu xảo mà các ông thầy hành nghề rất thông thạo , như việc xoay cái cổng một chút , sửa cái bếp một chút … những cái đó chỉ liên quan đến từng ngôi nhà , từng mảnh đất nhỏ hẹp . Một đô thị có địa hình núi sông , nguyên lý phong thuỷ vĩ mô có hai yếu tố cơ bản là : GIÓ PHẢI THÔNG , NƯỚC PHẢI THOÁT , đó cũng là nguyên lý Quy hoạch cảnh quan của Hà Nội và vùng phụ cận trên bình diện tổng quát, trong thế kỷ thứ 20 . Về quy hoạch chi tiết , người Pháp phân bố hệ thống vườn hoa công viên trên bản đồ phân bố địa hình . Ngoài vườn Bách Thảo và Hồ Tây được tuân thủ nghiêm ngặt như đã phân tích , rất nhiều ao hồ còn lại và các con sông đều được nôí trên mạng cảnh quan tự nhiên của Hà Nôị như hồ Lục Thuỷ , Thiền Quang , Ba Mẫu , Bảy Mẫu , Văn Chương , Thanh Nhàn … . Riêng Hồ Lục Thuỷ tức Hồ Hoàn Kiếm , được xây dựng hoàn chỉnh sớm nhất và đang là một điểm danh thắng của Hà Nôị , thứ nưã là Hồ Thiền Quang cũng được quy hoạch và xây dựng rất đẹp . Ngoài công viên và hồ ra , Hà Nôị xưa có hệ thống cây đường phố rất phong phú đa dạng và vườn trong các biệt thự , đã làm cho chỉ tiêu cây xanh trên đầu người của Hà Nôị cũ rất cao : khoảng 25m2/người . Cây vèn hồ, cây đường phố Màu xanh thiên nhiên bao quanh toàn bộ mặt nước Hà Nôị hiện tại . Năm mươi năm trôi qua , diện tích ( Hà Nôị cũ ) tăng lên gấp đôi , dân số tăng lên 15 lần , diện tích đất xanh tăng không đáng kể , chỉ tiêu đất xanh hiển nhiên bị tụt xuống , hiện chỉ còn khoảng 2m2/người , đó là con số rất khẩn cấp , báo động một sự xuống cấp nguy hiểm của chất lượng sống trong nội đô hiện tại . Đó là chưa noí đến buị bậm , khí thải công nghiệp , khi thải xăng dầu làm cho không khí bị ô nhiễm trầm trọng . Trong không khí sạch thì hàm lượng ô xy phải chiếm tỷ lệ xấp xỉ 21% , các tạp chất khác như oxide nitơ , khi cacbonic , oxide chì , chất độc nguy hiểm là oxide cacbon , đều phải ở mức thấp …Nhiều kết quả nghiên cưú cho thấy , nếu thiếu oxy để thở , những tế bào thiếu oxy sẽ chết sau 30 giây , ngược lại tỷ lệ cacbonic trong không khí vượt quá 5% thì sẽ gây nhiều tổn hại cho cơ thể . Chỉ có cách trồng nhiều cây , đủ ánh nắng mặt trơì để thực hiện tốt quy trình quang hợp , trả lại nhiều oxy cho không khí thì mơí đảm bảo môi trường trong lành cho con người . Tôi trộm nghĩ , nếu ta nhận thức được rằng nếu đô thị chật chôị quá thì phải có biện pháp di chuyển các cơ sở sản xuất gây ô nhiễm , các trường đại học và chuyên nghiệp , các bệnh viện lớn cấp chuyên khoa … ra ngoại ô . Thậm chí phải có chính sách di dân cho môi trường khu ở đỡ chật chôị … với những người ở lại phải có biện pháp cải thiện nơi ở và nâng cao chất lượng sống . Trường đại học ra đi để trường tiểu học không còn tiếp diễn cảnh thiếu trường sở nên các cháu phải học 2 ca . Một bài báo nêu gần đây về trẻ em các lớp bán trú trường tiểu học Lê Ngọc Hân Hà Nôi , người ta được chứng kiến cảnh nằm trở đầu đuôi của chừng 30 cháu trong một căn phòng 10m2 , ngay bên cạnh voì nước rửa bát , bếp đun va hố xí , ở nhà số 37 và 45 phố Lò Đúc . Tôi rất buồn , do nhận thức rất yếu kém , Hà Nôị đang có những quyết định rất ngược đơì . Ngay cả vấn đề giao thông ùn tắc và thiếu chỗ để xe hơi , đáng lý ra những cơ sở sản xuất như nhà máy Cơ khí Trần Hưng Đạo ở cuối đường Bà Triệu , nhà máy rượu ở phố Nguyễn Công Trứ … phải sớm có biện pháp di chuyển , giành những nơi đó cho bến bãi để xe hơi hoặc thêm diện tích vườn hoa cho dân cư đến nghỉ ngơi . Nhưng , những nơi đó đã biến thành những công trình làm cho đường phố chật chôị hơn . Phải chăng trong đầu các nhà quản lý chỉ luẩn quản những trung tâm thương mại và khách sạn , nhà hàng . tôi nhớ trong câu chuyện tranh luận 2 năm trước đây , có một KTS là một ông quan Hà Nôị đã nói vơí báo chí rằng : Do nhà nước không có tiền , nên phải cho doanh nghiệp vào tầu tư , bao giờ khá giả hơn thì ta chuộc lạiVậy bao giờ thì khá giả hơn? Với lối tư duy chạy theo lơị nhuận như vậy , nên lại sắp có dự án cắt đất công viên Thống Nhất để xây hầm chưá 500 chiếc xe hơi . Đành rằng thành phố chật chôị , ùn tắc giao thông , nhưng vì ùn tắc giao thông thì phải nghĩ cách khác , không thể ủng hộ một dự án cắt phổi để nuôi ô tô , khuyến khích những người khá giả quanh khu vực đó đua nhau mua thêm nhiều ô tô để xả ra nhều hơi độc giết nốt phần phôỉ còn lại . Tôi quen một gia đình khá giả sống ở phố Phù Đổng Thiên Vương , nhà có hai đưá con đã lớn , hiện tại đã chồng một ô tô , vợ một ô tô để trong sân nhà . Họ đang chờ hầm để xe trong công viên Thống Nhất để mua thêm 2 chiếc ô tô nưã ( ai đi xe người đó cho nó tiện ! ) Vậy ta có nên ủng hộ việc xây hầm để xe không? Tôi xin các bạn hãy nhìn cảnh thanh bình rất đẹp sau đây , nếu không nghi ngờ có thể nơi đó không được quét dọn thường xuyên nên không được sạch cho lắm và cái ghế đá có thể đã bị gẫy chân . Ngoài ra , tôi có thể khẳng định là không phải đầu tư gì cả , kể cả trồng cỏ . Người nghèo và người giầu đều được vào đây như nhau .Vậy tại sao phải phá nó đi làm chỗ để xe hơi cho mấy người giầu? Công viên Thống Nhất hiện tại có bị tổn hại ? Nhớ lại câu chuyện tranh cãi 2 năm trước , có người tức giận chưỉ bới chúng tôi là lạc hậu , là kéo luì lịch sử ?!. Dù họ nhiếc móc như vậy hay tệ hại hơn thì chúng tôi vẫn cương quyết bảo vệ công viên Thống nhất . 3 - Đề xuất mơí trên Hà Nôị mở rộng Quy hoạch Thủ đô Hà Nôị đang trong quá trình nghiên cứu , tất nhiên lúc đó ta sẽ còn nhiều dịp để bàn . Nhưng từ nay đến đó còn thơì gian , trong khi đó đã và đang có nhiều dự án vẫn dược triển khai , vậy tôi thấy cần thiết phải noí tơí một số điều cơ bản trong quy hoạch cảnh quan . 3/1- Theo nguyên lý phong thuỷ , thì Quy hoạch cảnh quan của Thủ đô mở rộng phải đặc biệt quan tâm đến không gian vùng trũng Láng Hoà Lạc và Khu đô thị mới Mỹ Đình . Những RESORT TRONG LÒNG THÀNH PHỐ hoặc sân golf rộng 32 ha vưà được duyệt , hay nơi vui chơi ồn ào kiểu Disneyland đều có thể đến khu vực này . Theo tính toán sơ bộ của tôi , nếu Hồ Tây rộng gần 500 ha , chứa được trên 7 triệu khối nước trong trận đại hồng thuỷ cuối năm 2008 , thì khu ĐẤT XANH nơi đây phải rộng ít nhất 1500 ha và có tổng diện tích mặt nước phải trên 1000ha , để chưá được 10 đến 15 triệu khối nước trong muà mưa bão . Trong vùng đó có thể có nhà nghỉ và khách sạn cao cấp phục vụ loại hình du lịch kết hợp vơí hôị họp ( MICE ) làm theo kiểu NHÀ LƯỠNG CƯ như các KTS Hà Lan đang nghiên cưú . Đây có thể là khu khách sạn cực sang phục vụ khách đến dự hôị nghị ở Cung hội nghị quốc gia , đây cũng là khu nghỉ mát trong thành phố . Các nghiên cưú NHÀ LƯỠNG CƯchính là một ý tưởng “ Làng nôỉ ” ở bậc cao cấp . Nhân dịp này , tôi xin lưu ý là năm 1979 , KTS Bùi Quang Ngân ở Viện Quy hoạch ĐTNT đã đạt được Giảithưởng Archi 79 của Hôị KTS quốc tế UIA về đề tài Làng nôỉ Đồng Tháp Mười . Lúc đó anh Ngân mơí 30 tuôỉ , năm nay anh Ngân tròn 60 , nhưng vẫn còn sức làm việc . Tôi đề nghị Hôị ta và nhà nước nên khai thác trí tuệ này . Chỉ vơí cách đó , Hà Nôị mới giải toả được sức ép , tránh được úng ngập , mà còn tạo ra nguồn kinh tế du lịch lớn . Mặt khác , tôi đề nghị cần cải tạo kiến trúc Trung tâm hôị nghị quốc gia , khu công trình đắt tiền này có trang bị rất hiện đại và tổ chức không gian rất khoa học , nhưng ở vị trí quá thấp và hình thức quá xấu , lại chưa được khai thác đúng mức (đã có một số ý tưởng được đề xuất ) . Ngoài ra phải đặc biệt quan tâm hệ thống hồ nước và khai thác mặt nước cho các hoạt động thể thao & vui chơi giải trí . Cụ thể hơn , tôi đề nghị nên có một buôỉ riêng đưa ra các câu hoỉ và trả lơì nghiêm túc của người có trách nhiệm . 3/2 - Hành lang xanh trên đường phố phải rộng , Cây đường phố phải phong phú , ba tầng bậc , có tác dụng chống buị , chống tiếng ồn và có chỗ làm hệ thống tổng hợp đường dây đường ống ngầm . Vưà qua Hà Nôị đưa ra kế hoạch tháo mạng nhện giăng đầy thành phố , đó là điện thắp sáng , cáp điện thoại , cáp Internet , cáp truyền hình … Hà Nôị ngày nay , gần nhà nào cũng có 4 loại dây đó , vậy tôi không rõ nếu hạ cái đó xuống thì chôn ở đâu và bao giờ thì thực hiện được? Một chuyện đau đầu nưã mà tôi biết nhiều người đã thấy nhưng không ai muốn noí ra , vì nói ra mà không làm được thì buồn lắm . Đó là hệ thống nước thải gồm 3 loại : Nước hố xí có chất hưũ cơ làm phân bón , nước tắm giặt có xà phòng hoá chất cần qua xử lý bằng hoá chất , nước mưa vô độc hại nhưng lại rất nhiều . Ba thứ nước thải này hiện nay hoà lẫn vào nhau cùng tồn tại và làm ô nhiễm khắp moị nơi , kể cả trên sân nhà và trên đường phố . Đô thị cũ đã vậy , đô thị mới thì sao? Tôi biết rằng những kỹ sư chuyên ngành về TỔNG HỢP ĐƯỜNG DÂY ĐƯỜNG ỐNG đã từng được đào tạo từ trước năm 1970 và cũng bị thất nghiệp từ đó . Vậy tại sao những đường phố mơí quy hoạch cũng không nghiêm ngặt trong việc để đất lưu không và vỉa hè? Đầu đường Trần Duy Hưng là nơi đang bị thắt cổ chai , mở đầu tuyến đường dài nhất Thủ đô mở rộng và đang phải gánh moị hậu qủa môi trường . Vậy đề nghị tất cả các đồ án Quy hoạch phải rà soát lại hành lang bên đường của tất cả các tuyến phố mơí quy hoạch . Vỉa hè phải có đường cho người đi bộ , vỉa hè phải có đất trồng cây và vỉa hè phải có đất cho các loại đường ống và cáp dây các loại . Đây cũng là kiến thức tôí thiểu mà tất cả chúng ta ngôì đây ai cũng rất biết , nhiều người đã từng đứng trên bục giảng cho sinh viên từ lâu , nhưng tại sao thành phố Hà Nôị hiện đại vẫn không quan tâm? . 3/3 - Xây dựng những ĐÔ THỊ XANH trên Hà Nôị mở rộng ĐÔ THỊ XANH là một khái niệm mơí về chu kỳ vòng tròn sinh thái khép kín trong đô thị : các giải pháp hạn chế rác thải , hạn chế khí thải , không gây ô nhiễm môi trường , dùng nhiều năng lượng sạch ( như năng lượng sinh học , năng lượng gió , năng lượng mặt trời ) và thông gió tự nhiên ( không dùng điều hoà nhiệt độ ) Theo Kiến trúc sư Tai lee Siang , chủ tịch Hôị KTS Singapore thì thế giới càng văn minh , con người càng phải thiết lập một mối quan hệ bền vững vơí thiên nhiên . Singapore hiện đang đi đầu thế giới là một thành phố vườn , họ đang rất tích cực cải tạo những ngôi nhà có sẵn , đưa “ vườn cây ” lên các tầng cao , che bớt bức xạ mặt trời và thông gió tự nhiên Cải tạo nhà hiện đại để đưa cây xanh lên tầng cao Ở Hà Nôị chúng ta đã có diện tích 3440 Km2 , phần đô thị bê tông đã có chỉ chừng 400 Km2 , cần có kế hoạch phục hôì lâu dài . Đô thị mới xây sẽ là một hệ thống gồm nhiều ĐÔ THỊ XANH khép kín , ngoài ra các vùng rừng nuí , ruộng đồng , làng xóm sẽ còn trên 2000Km2 , cần được đặc biệt lưu tâm . Có hai vấn đề rất lớn , tôi đề nghị Hôị thảo đặc biệt quan tâm : 1- Đất trồng trọt , nguồn tài nguyên liên quan đến sự sống . THỔ NHƯỠNG - SOIL là tài nguyên quan trọng cần bảo vệ , trong đó ngành Quy hoạch cảnh quan phải đi đầu . Lâu nay trong nhận thức của chúng ta có một sự lệch lạc nguy hiểm là ai cũng chỉ thấy lĩnh vực KH của mình mà quên việc của người khác . Ví dụ Hiệp Hội Thế giới bảo vệ tài nguyên đất và tài nguyên nước WASWC đã thành lập từ năm 1983 . Từ đó đến nay họ kêu goị cái gì chúng ta không hề biết , nhưng chính các nhà quy hoạch đang tiếp tay cho các nhà xây dựng phá những tài nguyên đó tàn bạo nhất . Cụ thể như sau : cứ 1m2 đất ruộng vườn nông nghiệp có 1m3 đất trồng trọt . Để có được đất đó thiên nhiên phải trải qua hàng triệu năm biến hoá . Vậy mà sau khi đền bù cho nông dân ít tiền , các máy xây dựng vào tự do cầy xơí , người ta đổ gạch đá cát sỏi và xi măng lên trên , khôí đất trồng trọt đó vĩnh viễn bị chôn dưới lòng đất . Tài nguyên quan trọng cho cây côí sinh trưởng , nguồn sống của con người đang cạn kiệt dần . Nếu các nhà quy hoạch quan tâm tới việc đó , trong bản đồ quy hoạch , họ chỉ ra “ Nhà kho ” cất giữ tài nguyên đó trước khi các dự án được nhận mặt bằng thi công , thì tài nguyên của đất nước không bị cạn kiệt đáng báo động như hiện nay . Mỏ than nâu ở thành phố Cosbut nước Đức đã khai thác kiểu cuốn chiếu và đã bảo về tốt tài nguyên này từ lâu . Cạnh mỏ than có các khu Bungalow , khu nghỉ mát , các Motel cho người đi du lịch lữ hành tự do … Ở Hà Nôị mở rộng có rất nhiều vị trí có thể xây dựng “ Công viên địa cảnh ” , đó sữ là một loại sản phẩm đặc biệt , theo cách một mặt tận dụng vùng ruộng trũng , hoặc đôì núi đá vôi làm “ kho ” chưá đất trồng trọt , trước khi xây dựng ở các điểm đã quy hoạch , thì thành phố sẽ trở nên hài hoà và trù phú hơn rất nhiều . Giáo sư Tạ Hoà Phương , một nhà khoa học địa chất rất quan tâm đến quy hoạch Hà Nôị đã viết nhiều bài nhắc nhở chúng ta việc này . 2- Quy hoạch và kiến trúc Nhà ở nông thôn . Năm 1989 , khi anh Nguyễn Văn Than và tôi sau 3 năm vất vả mơí giành được dự án VIE .86.020 , do UNDP tài trợ , thì moị còn thứ rất mơ hồ . Nhưng hôm nay ở Thủ đô đã có ít một triệu gia đình nông dân , sống trên 2000 km2 đất , gia đình nào cũng có một ít tiền , có nhà có rất nhiều tiền , thì việc sử dụng đồng tiền đó như thế nào để họ có ngôi nhà tử tế , có đơì sống và thu nhập tốt hơn , chất lượng môi trường thành phố được gìn giữ tốt hơn , là một đoì hỏi thực tế và việc làm cực kỳ hệ trọng . Tôi nghĩ Trung tâm phát triển Nông thôn của Viện KT&QH ĐTNT hiện nay đã đủ điều kiện làm nòng cốt triển khai việc này . Trên góc độ Quy hoạch cảnh quan thì 2000Km2 đất xanh này vô cùng có ý nghiã và chiếm một tỷ lệ rất lớn trên diện tích toàn thành phố . Thủ đô chúng ta sẽ có bộ mặt như thế nào , phụ thuộc rất lớn vào việc ta có ý thức được , để bắt tay vào cùng làm hay không . Riêng tôi thì từ lâu đã muốn giành nhiều thơì gian vào đó , nếu không bận đi cãi vã về các dự án xây dựng trong khu trung tâm như lâu nay , thì có lẽ đã làm được đôi việc rồi . Đầu tháng 7/2008 , trong chuyến đi dự Hôị nghị KTS quốc tế UIA ở Tourino - Ytalia , tôi có noí chuyện vơí Chủ tịch Hôị KTSVN Nguyễn Tấn Vạn việc này . Anh Vạn bảo tôi phải có văn bản cho nghiêm túc , nên khi về tôi đã nộp cho anh Vạn bản giải trình nôị dung và đề xuất xây dựng Trại sáng tác Kiến trúc ở Sóc Sơn , nhóm chúng tôi ( Cty OIKOS Coltd ) xin sung công một quả đôì thông rộng 3 ha ở cạnh đền Sóc Sơn để xây dựng Trại sáng tác Kiến trúc . Tám tháng trôi qua rôì , tôi không thấy KTS Nguyễn Tấn Vạn trả lơì , tại sao thì tôi không rõ .Vậy hôm nay tôi báo cáo tại hội nghị này và đề nghị Hôị Quy hoạch quan tâm . Việc này liên quan đến kiến trúc , quy hoạch , kỹ thuật xây dựng và tổ chức kinh tế du lịch , trong đó có khái niệm du lịch mới là Du lịch Thiền và Du lịch Homstay mà nhiều người đang quan tâm . Để tiện việc tổ chức quản lý , tôi nghĩ có thể sẽ do Trung tâm QH phát triển nông thôn của Viện KT&QH trực tiếp quản lý , hai Hội sẽ là cố vấn chuyên môn và đỡ đầu , ngoài ra việc này cần sự hỗ trợ của UBND thành phố Hà Nội . KẾT LUẬN : Noí đến Sự sống còn tức là Phải trân trọng giữ gìn mọi vườn hoa công viên trong thành phố . Phải từng bước giải toả hết nhà dân và thiết kế lại công viên , mở các trục đường và nâng cấp chất lượng môi trường . Phải sớm tập trung làm KHU TRUNG TÂM XANH MỸ ĐÌNH ( tổng diện tích không dưới 1500 ha ) , thu hút đầu tư bằng mọi cách ***** Thưa các vị Theo sự phân công của ban tổ chức , tôi đã viết bài tham luận 17 trang , phân tích rất kỹ các loại công viên trên thế giới , để chứng minh rằng bảo vệ vườn hoa công viên lúc này là bảo vệ sự sống còn của chúng ta Không phải văn minh hiện đại là phá vườn hoa công viên để xây khách sạn nhà hàng công viên với cây và hoa cỏ yên tĩnh yên tĩnh trong lòng thành phố . Mặt khác , chỉ tiêu đất xanh trên đầu người ở Hà Nôị lúc này đã quá thấp và tỷ lệ 5-10% đất xây dựng trong công viên chỉ để giành cho “ Malưi from ” nên những ai còn có ý nghĩ cho rằng đất làm vườn hoa công viên là đất thưà để chơi , nên nghĩ đủ cách để xà xẻo thì phải từ bỏ ý nghĩ đó ngay . Kiến nghi của tôi cụ thể là : 1- Tại khu Hà nôị cũ : SỐNG CÒN LÀ KHÔNG ĐƯỢC GIẢM DIỆN TÍCH XANH , nên không thể xây bất cứ một công trình gì xâm phạm đến những vườn hoa và công viên này . Riêng về khu vực công viên Tống Nhất , quy hoạch Hà Nôị năm 1936 đã vẽ toàn bộ các hồ Bẩy Mẫu , Ba Mẫu và Thiền Quang là một không gian xanh rất lớn , nay phải có kế hoạch từng bước di chuyển các công trình như rạp xiếc , trụ sở công ty TNHH QLCVTN và từng bước mua lại nhà của dân đang chiếm mặt đường Lê Duẩn , phố Nguyễn Đình Chiểu , khu Vân Hồ , để mở rộng mặt đường . Hà Nôị hoàn toàn đủ điều kiện biến khu vực này trở nên thoáng rộng và đẹp hơn Hồ Hoàn Kiếm . Các trường đại học , các xí nghiệp , bệnh viện lớn sẽ chuyển ra ngoài thành phố để giải quyết địa điểm cho lớp bán trú các trường tiểu học , lớp mẫu giáo và chỗ họp chợ . Ngoài ra hơn 8.000 hộ gia đình bên bờ Nam sông Hồng sẽ giải toả theo Quy hoạch thoát lũ để xây thêm công viên , bãi Ô tô … 2- Tại Hà Nội mở rộng : SỐNG CÒN CHÍNH LÀ TẬP TRUNG MỞ RỘNG KHU ĐẤT XANH LỚN : không bị sức ép về chỉ tiêu đất xanh trên đầu người . Có thể làm nhiều loại hình đất xanh khác nhau . * Kết hợp với giải pháp thoát nước mưa , Quy hoạch khu Đất xanh xung quanh Mỹ Đình phải rộng ít nhất 1500 ha , trong đó có 1000 ha mặt nước , xây dựng “ TỔ HỢP DU LỊCH KẾT HỢP HÔỊ NGHỊ CAO CẤP ” (WTO đã có đánh giá về khả năng khai thác Meeting Incentive Conference Event ở Việt Nam rất cao ) hiện đã có Trung tâm hôị nghị quốc gia , có thể xây thêm nhiều khách sạn cao cấp , nhà ở lưỡng cư cao cấp và đầu tư Công nghiệp giải trí . ( Đề nghị xây dựng dự án tiền khả thi , nên tham khảo Khu Lạc viên Florinda rộng 11.300 ha đã có từ năm 1965 ở Los Angeles và Dự án Disneyland sắp xây tại Thượng Hải 3,59 tỷ USD ) . Nhà nước cần có chính sách tập trung thu hút đầu tư . ** Hành lang xanh các trục đường phải rộng , để giải quyết đường dây đường ống ngầm , *** Giới thiệu khái niệm Đô thị xanh không rác thải , không điều hoà nhiệt độ và v/đ nhà ở nông thôn ( Trại sáng tác kiến trúc Sóc Sơn ) ****. Tìm hiểu hoạt động của tổ chức WAWSC : World Association of Soil and Water Conservation và những khả năng làm ruộng bậc thang hoặc xây dựng Công viên địa cảnh . 
Vườn treo Babilon -một khung cảnh cây cối xanh tươi. 
No comments:
Post a Comment