Lê Phạm Trung Dung
Cây rau muống xuất hiện rất nhiều trong ca dao ,nói lên tình thắm thiết người Việt Nam dành cho loại thực vật nầy.Thật vậy dù xa quê hương ,chúng ta lúc nào cũng nhớ về cây rau Muống
Anh đi anh nhớ quê nhà,
Nhớ ao rau muống
nhớ cà dầm tương
Con gái chưa chồng ,ăn canh rau muống nấu tôm,thấy mát lòng,mát dạ,động xuân tình:
Rau muống mẹ nấu canh tôm,
Con ăn mát dạ đêm hôm đòi chồng
Người con gái sống vui vầy trong hạnh phúc gia đình , tự lực tự cường dù nghèo sống bằng rau muống
Nhà em có vại cà đầy,
Có ao rau muống,có đầy chum tương.
Dầu không mỹ vị cao lương,
Trên thờ cha mẹ,dưới nhường anh em.
Một nhà vui vẻ êm đềm
Đói no tùy cảnh,không thèm lụy ai
Còn trời ,còn đó, còn đây,
Còn ao rau muống,còn đầy chum tương"
Muốn nấu canh ngọt,phải ngắt những ngọn non:
Ốc bực mình ốc,ốc vặn ốc vẹo.
Bèo bực mình bèo,lênh đênh mặt nước.
Nước bực mình nước,tát cạn cấy khoai.
Khoai bực mình khoai,đào lên cấy muống.
Muống bực mình muống,ngắt ngọn nấu canh.
Anh bực mình anh,Vợ con chưa có.
Đêm nằm vò vò,một xó giường không,
Hỏi giường có bực mình không hởi giường?
Ở Việt Nam,rau muống trồng từ đầu mùa xuân:
Cuối thu,trồng cải ,trồng cần
Ăn rong sáu tháng,cuối xuân thì tàn.
Bây giờ rau muống đã lan,
Lại ăn cho đến thu tàn thì thôi
Rau muống tháng chin già,cỗi rất sơ dai vì tàn cuối thu:"Rau muống tháng chin,nàng dâu nhượng mẹ chồng ăn"
Muốn chọn rau ngon "Mua bầu xem cuống,mua muống xem lá,mua cá xem mang" và rau muống ngon nhất:
"Cua Phụng Pháp.Rau muống Hiên Ngang"
Cây rau muống có tên khoa học là Ipomoea aquatic Forsk,
thuộc họ dây bò,quấn(Convolvulacea),
bà con với cây khoai lang thuộc họ bìm bìm Ipomoea batatas.
Bìm bìm có tên khoa học là Ipomoea bimbim lấy theo tên Việt Nam.
Cây rau muống có cọng xanh dùng làm rau ăn nhưng cũng có loại cọng tím gọi là rau muống tía.Cây rau muống có rễ lan,lá có đáy cụt tròn bầu,hình trái tim,hình mũi tên,hình mũi mác,thùy lá nở rộng hay thon hẹp,cuống hoa có một hay vài hoa hình phễu dài 3 đến 5 cm,màu trằng hoặc màu hoa cà(nữa hồng nữa lam),tím nhiều ở giữa hoa,cánh ngoài láng,thuôn hình noãn.Hoa có nhụy đực,nhụy cái,bầu noãn có hai bao noãn hình quả trứng dài 8 đén 10 mm,hột có lông hay không.
Khuất Nguyên (340 -277 trước Công nguyên) , đại công thần nước Sở,một nước thuộc đại tộc Việt là người đầu tiên nhắc đến rau muống trong trường ca Ly Tao.Khuất Nguyên lúc bị biếm chức bởi bọn nịnh thần,bỏ nước Sở về Động Đình Hồ ,cái nôi của đại tộc Việt,thu thập tất cả các bài phong dao,các bài dân ca,hát ru,hát chầu văn,hát hò,hát chèo đò… rồi san định lại thành Sở Từ Ca và trường ca Ly Tao.
Cốt dư nhược tương bất cập hề.
Khủng niên tuế chi bất ngô dữ.
Triêu khiến phê chi mộc lan hề.
Tịch lãm châu chi túc mãng"
Có nghĩa là :
Ta như kẻ trên đường hoảng hốt.
Sợ tháng năm hun hút mau trôi.
Mộc Lan sớm cắt trên đồi.
Chiều tà túc mãng hái nơi cạnh dòng
Rau muống được Khuất Nguyên gọi là Túc Mãng
Vì cọng rau muống rỗng cho nên người Trung Hoa còn gọi là Không Tâm Thái.Thái là rau,rau ruột rỗng.Không tâm thái xuất hiện trong câu chuyện Tỷ Can,sau khi bị Đắc Kỷ moi tim,trên đường đi gặp người bán rau ,mới hỏi rau đó có tên gì? khi được trả lời là rau không tim,Tỷ Can lăn đùng ra chết.
Trong Vân Đài loại ngữ,Lê Quí Đôn có cho biết:
Sách Thảo mộc trạng nói :Úng Thái (rau muống) tính lạnh vị ngọt,người Nam lấy cỏ,rau làm bè thưa để lỗ nhỏ,thả trên mặt nước,rồi trồng úng thái lên trên bè,bè nổi lênh đênh như bèo…Ấy là một thứ rau của phương Nam
Sách Quảng Đông tân ngữ có chép:"Ở Quảng Châu,cứ 10 khu hố thì ba khu thả cá,3 khu thả sen,sung ,ấu,4 khu làm ruộng trồng úng thái,làm bè thả xuống nước.Bè theo nước mà lên xuống gọi là phù điền(ruộng nổi)Rau đó tục gọi là rau muống(Mộng Thái),giải các thứ độc nên cả nước,nhà nào cũng trồng để ăn.
Trong Ức Trai Thi Tập,Nguyễn Trãi cũng có nhắc đến rau muống trong bài thơ Ký Hữu (Gởi Bạn)
Bình sinh thế lộ thán truân chiên .
Vạn sự duy ưng phó lão thiên .
Thốn thiệt đản tồn không tự tín
Nhất hàn như cố diệc kham liên .
Quang âm thúc hốt thời nan tái .
Khách xá thê lương dạ tự niên
Thập tải độc thư bần đáo cốt .
Bàn duy mục túc tọa vô chiên
Bài dịch của học giả Đào Duy Anh
Bình sinh vất vả ngán đường đời.
Muôn việc đành nên phó mặc trời.
Tấc lưỡi hãy còn,ăn nói được
Chiếc thân vẫn khó xót thương thôi.
Bóng xuân thấm thoát thì khôn kéo.
Quán khách lạnh lùng đêm quá dài
Đọc sách mười năm mà kiết xác.
Ăn tràn rau muống chẵng chiên ngồi.
Bài dịch của cụ Lê Cao Phan
Biết bao gian khổ suốt đường đời.
Vạn sự đành cam phó mặc trời.
Tấc lưỡi tự tin mong giữ được.
Cảnh nghèo khó giảm đáng thương ôi.
Ngày mau tháng lụn khôn lùi lại.
Quán lạnh đêm thâu cứ thấy dài
Đèn sách mười năm nghèo kiệt xác.
Cơm toàn rau ráng,đệm đâu ngồi
Cụ Lê Cao Phan dịch MỤC TÚC là rau ráng ,học giả Đào Duy Anh dịch là Rau muống. Rau muống có nhiều tên Túc Mãng theo Khuất Nguyên,Mộng Thái theo cách gọi của người Quảng Châu,Mục Túc theo Nguyễn Trãi.Như vậy rau muống là rau mục,rau mộng,rau mãng mà Trung Hoa ở phương Bắc đất khô và lạnh nên không có rau muống như sách Thảo Mộc Trạng có nói rõ rau muống là thứ rau của phương Nam .Do đó mục,mãng,mộng các từ Hán Việt đều phiên âm từ Việt ngữ.Muống ,Mãng,mộng biến âm với Mang hay Man.Rau muống là rau Man,Mang của tộc Man ở phương Nam mà người Tàu trước đây gọi là Nam Man
Chữ Man ở đây thường được hiểu nghĩa là man di,mọi rợ.một cách lệch lạc.Trong Đại Nam Quốc Âm Tự Vị , Huỳnh Tịnh Của có ghi Mang,Mâng,Mưng là hừng sáng,hừng rạng,mâng đông là rạng đông.Nói tóm lại rau muống là rau hừng rạng,rau ánh sáng bình minh,rau rạng ngời của đại tộc Man Việt.
Người Âu Châu không có rau muống nên khi phiên dịch phải theo qui luật phiên âm hay dịch nghĩa của tên địa phương gốc.Do đó khi dịch cây rau muống là water morning Glory ,người Âu Châu đã xác định chữ muống có etymology ngữ nguyên Man là morning glory tức là hừng rạng. Morning Glory trong tiếng Nhật dịch làASAGAO triêu nhan :khuông mặt ban ngày.Người Trung Hoa thường xuyên tạc lịch sử như dân Nhật là con cháu những người Tần Thủy Hoàng sai đi tìm thuốc Trường Sinh.
Dấu tích Việt của Nhật là Việt Tiền,Việt Trung,Việt Hậu trên mọi chặng đường Bắc tiến.Chữ Việt bộ Tẩu giống chữ Việt trong Việt Nam.Tỉnh Niigata của Nhật nổi tiếng có nhiều gái đẹp như Tây Thi gái nước Việt có điệu vũ dân tộc ,truyền thống mang tên vũ điệu sư tử của Việt Hậu.
Trong kinh Xuân Thu,Khổng Tử đã ghi chép bao nhiêu chuyện về dân tộc Hán du mục như trường hợp cha giết con,con giết cha,cha cướp vợ của con,con cướp vợ của cha,anh chị em dâm loạn với nhau,bề tôi giết chúa..Nhưng trong sách Trung DungKhổng Tử viết như sau:"Độ lượng bao dung,ôn hòa giáo hóa,không báo thù kẻ vô đạo,đó là sức mạnh của phương Nam,người quân tử ở đấy.! Mặc áo giáp cưỡi ngựa,xông pha giáo mác,đến chết không chán,đó là sức mạnh của phương Bắc.Kẻ cường đạo ở đó." Chính sử gia nổi tiếng Tư Mã Thiên cũng đã công nhận sự thật là "Việt tuy gọi là Man Di nhưng tiên khởi đã có đại công đức với muôn dân vậy" .Đọc những câu trên của hai nhân vật lịch sử Trung Quốc chúng ta có thể suy luận từ chữ muống ra chữ Hán là Man có nghĩa là Bừng Sáng,Hừng Sáng.Chính chữ Muống trong cây rau Muống là bằng chứng hùng hồn về nền văn minh nông nghiệp Lạc Việt có trước nền văn minh Hán.Người Trung Hoa cũng như Pháp sau nấy chiếm được đất nước chúng ta bằng võ lực rồi lên mặt giáo hóa.
Các bạn xem phim võ hiệp Tàu thấy mấy tay hão hán vào quán trọ gọi món ăn đâu phải cơm mà là bánh bao.
Rau muống ăn sống thường là rau muống chẻ,chẻ làm tư,làm tám hay ăn nguyên cả cọng.
Ăn bún chả Hà Nội hay bún riêu phải có rau muồng chẻ nhỏ ngâm nước,xoắn tít lại,ăn nhai dòn tan mới thưởng thức hết cái ngon.Rau muống làm nộm với giá luộc,thịt ba chỉ thái nhỏ,mè ,chanh,rau kinh giới và nhất là rau rút.
Salad rau muống trộn dầu,thịt bò,cà chua cắt nhỏ,dấm.Rau muống xào xuông với mắm ruốc,tỏi ớt,thịt,cá,mực rất ngon miệng.
Ở Thái Lan có món rau muống xào rất cay,cứ một cọng rau muống có một trái ớt hiểm.
Ở Nam Dương còn có thêm vị cay của nghệ saffron và những gia vị khác.
Ở đồng bằng Nam Bộ có món muối dưa rau muống dòn tan,ăn rất ngon.
Dân quê miền Trung ăn rau muống sống nguyên cọng với cá thịt cuốn với bánh trán giống như ăn gỏi cuốn.
Rau muống còn được xem là loại cỏ thuốc vì có những chủ trị chính :trị sốt nóng,đau nhức,trị sưng,thông máu,êm dịu thần kinh đó là những đặc tính củaASPIRIN.Kết quả nghiên cứu về cây rau muống thực hiện ở Nam Dương do Nhật Bản bảo trợ công bố rau muống chứa những hoạt chất ngăn cản sự tổng hợpPROSTAGLANDINS, chất gây ra đau nhức.
Trong Việt Nam Văn Hóa Sử Cương ,Đào Duy Anh đã viết "Sức làm việc khó nhọc,nhất là người miền Bắc,thì ít dân tộc bì kịp". Dân miền Bắc được mệnh danh Bắc Kỳ rau muống,phải chăng rau muống là một liều thuốc aspirin giúp họ lâm việc không đau nhức thân thể và tinh thần không mệt mỏi? Tôi hoàn toàn đồng ý ở điểm nầy.Dân Bắc Kỳ rau muống ,ăn cá rô cây là giống người chịu đựng,chịu cực,chịu khổ không dân tộc Á Châu nào sánh bằng ngay cả Nhật.
Trước khi xảy ra trận hải chiến ở eo Đối Mã (1905),một thiếu tá Nhật đi công tác ở Hà Nội có viết "Người Việt Nam lanh lợi chuyện nhỏ nhưng ngu đần trong chuyện lớn" 
Nông dân Nhật hiện nay dù có máy móc cận đại nhưng đời sống vẫn vất vả.Tháng nầy ,tháng 5 bắt đầu trồng lúa ,tháng mười thu hoạch ,sau đó họ phải đi làm mấy công việc xây cất trên khắp nước Nhật để có tiền sinh kế cho gia đình .Nữa năm ở nhà làm ruộng,nữa năm đi làm phương xa .Tôi sống ở Nhật lâu nên hiểu thấm thía câu tục ngữ của Nhật BIMBÔ HIMANASHI nghèo không có thì giờ rảnh.Sau đệ nhị thế chiến vì đói khổ,Nhật phải cho di đân,chỉ có các nước Trung Nam Mỹ nhận.Các nước Đông Nam Á nhận cả trăm ngàn người Việt vì gánh nặng kinh tế họ buộc lòng phải xua đuổi chứ không thù hận người Việt mình.
Người Nhật chỉ có chỗ đáng phục duy nhất là ngày ký văn kiện đầu hàng Đồng Minh trên chiến hạm Missour, Tojo Hideki ,tổng tư lệnh quân đội Nhật khi nghe Mac Arthur tuyên bố sẽ chia đôi nước Nhật như Đức đã quì lạy, xin Mac Arthur đừng chia cắt Nhật và cầu xin số phận nước Nhật chỉ giao cho Mỹ.Dân Nhật ngày nay còn nhớ ơn Tojo Hideki qua chuyện quì lạy trước mặt Mac Arthur. Hàn Tín lúc còn nghèo đã chui qua háng tên bán thịt ngoài chợ đâu có ý nghĩa gì so với cái quì lạy của Tojo,tổng tư lệnh đạo quân mạnh nhất thế giới thời bấy giờ.
Tóm lại rau muống là một loại rau đặc biệt của đại tộc Việt,của Lạc Việt sông nước,thuộc nền văn minh và văn hóa riêng biệt Động Đình Hồ trồng lúa nước,giỏi về sông nước,đánh cá,ăm cá mắm.Rau muống nuôi dưỡng tầng lớp lao động thanh bần của đại tộc Việt.Lớp người áo vải rau muống ,tương cà nầy là thành phần nồng cốt đã dựng nước,giữ nước từ mấy ngàn năm nay
Anh đi anh nhớ quê nhà
Nhớ ao rau muống ,nhớ cà dầm tương
Lê Phạm Trung Dung
http://truongleslauriers.wordpress.com/2008/05/04/an-rau-muong-nho-goc-man-viet/
No comments:
Post a Comment